Wateroverlast kent in de praktijk verschillende oorzaken, zoals het overstromen van waterkeringen, het inunderen van sloten, hoge grondwaterstanden, regenwater op het maaiveld en het overlopen van riolen. Deze verschillende oorzaken van wateroverlast hebben ieder hun eigen veiligheids- en risicobenadering, met ieder eigen ontwerprichtlijnen en normeringen. De uitdaging is om alle oorzaken en de gevolgen ervan in samenhang te bekijken. 

Om die samenhang te bewerkstelligen, moet de interactie tussen de verschillende (deel)systemen en oorzaken in beeld worden gebracht. In de jaarwisseling van 2023 op 2024 hebben we kunnen zien hoe belangrijk dat is. Combinaties van opstuwing, hoge afvoeren in de grote rivieren en grote afvoeren vanuit de regionale systemen leidden destijds tot spannende situaties. Ook de interactie tussen de afvoer van (afstromend) regenwater uit de gebouwde omgeving naar het regionaal watersysteem vraagt om samenhangende keuzes van gemeenten en waterschappen. Die samenhang wordt mogelijk met behulp van de foutenboommethode. Een samenhangende, integrale benadering van wateroverlastrisico’s helpt ook om belanghebbenden, zoals burgers, bedrijven en eigenaren van kritische voorzieningen, meer inzicht te geven en bewust te maken van de risico’s van wateroverlast op een specifieke plek. 

De beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater adviseerde in 2022 om de normering van wateroverlast met het oog op bovenstaande te verbreden naar een meer risicogerichte benadering. Dit geeft beter inzicht in de kans van optreden van de verschillende oorzaken van wateroverlast en de gevolgen daarvan. Bovendien wordt het makkelijker om gebiedsgericht maatwerk te leveren.

STOWA heeft het advies van de beleidstafel voor een meer integrale benadering opgepakt met een aantal pilots. In een van deze pilots is de methodiek van de foutenboommethode gebruikt. Een van de aanbevelingen van vanuit alle pilots was het verder uitwerken en praktisch toepasbaar maken van de foutenboommethode. Dat is gebeurd, en met dit rapport hebt u ook een praktische handleiding in handen voor het gebruik. 

Een belangrijke aanbeveling voor waterschappen en gemeenten is om – met de foutenboommethode – samen op een meer integrale manier naar risico’s te kijken en eventueel gewenste maatregelen daarop af te stemmen.

2025-09A | Quickscan integrale risicoanalyse wateroverlast

De toepassing van een integrale risicoanalyse voor wateroverlast leidt tot een ruimere blik op maatregelen dan de huidige sectorale, normgerichte aanpak (beperken faalkans). Maar een integrale risicoanalyse is niet altijd zinvol, bijvoorbeeld als één deelsysteem de dominante bron van het schaderisico is. Met de Quickscan kunt u snel bepalen of een integrale risicoanalyse meerwaarde biedt.

De Quickscan geeft inzicht in de onderlinge verhouding van risico’s bij het falen van verschillende deelsystemen die aanwezig zijn in een gebied. Zij gebruikt hiervoor een aantal basisinputparameters. De risico’s uit de verschillende deelsystemen worden onderling vergeleken aan de hand van het schaderisico per deelsystemen. De Quickscan neemt de volgende deelsystemen mee: regionale keringen, oppervlaktewater (inclusief beeksystemen) en het rioolsysteem. Voor het vaststellen van de waarde en schade aan objecten worden zowel de Waterschadeschatter als de Schade- en Slachtoffermodule gebruikt (Informatiepunt Leefomgeving, 2024) gebruikt.

Daarbij kan de gebruiker een aantal keuzes maken, bijvoorbeeld of een kortdurende piekbui (gebouwd gebied) en/of langdurige  bui (landelijk gebied) relevant zijn. Ook is het voor waterschappen mogelijk om reeds berekende waterhoogten vanuit het falen van regionale keringen te gebruiken. De Quickscan bestaat uit een Exelbestand waarin ook de handleiding opgenomen is. U kunt het onderaan deze pagina downloaden.

Het gebruik van de Quickscan sluit aan op het advies van de beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater (2022) om de normering van wateroverlast te verbreden naar een meer risicogerichte benadering. Dit geeft beter inzicht in de kans van optreden van wateroverlast door de verschillende oorzaken en de gevolgen daarvan. Bovendien wordt het makkelijker om gebiedsgericht maatwerk te leveren.