PFAS worden op veel plaatsen in het (water-)milieu in te hoge concentraties aangetroffen, ondanks maatregelen om de emissie van enkele stabiele PFAS (zoals PFOS en PFOA) te verminderen. Na een aanvankelijke daling lijken de concentraties in het milieu te stabiliseren. Uit diverse onderzoeken komt naar voren dat zogenoemde PFAS-precursors kunnen worden omgezet tot stabiele PFAS. Zonder emissiereductie van PFAS-precursors is verdere verlaging van stabiele PFAS in het milieu niet goed mogelijk. Meer inzicht in de aard, omvang en bronnen van PFAS-precursors is dan ook wenselijk.

Rwzi’s vormen een relevante route van PFAS naar het oppervlaktewater: de emissie van diverse voorliggende bronnen komt hier samen. Uit onderzoek naar PFAS in rwzi’s (STOWA-rapport 2021-46) is het sterke vermoeden gerezen dat bij een aantal rwzi’s aanzienlijke hoeveelheden precursors in het influent aanwezig zijn.

Deze bevindingen vormen aanleiding om een pilotonderzoek naar de bronnen van PFAS precursors. Dit onderzoek wordt uitgevoerd bij rwzi Lelystad. Bij rwzi Lelystad opvallend worden hoge concentraties PFOS gevonden. Gebleken is dat de PFOS vooral uit twee van vijf aanvoerstrengen afkomstig is. In het aanvoergebied vinden zodanig veel potentieel PFAS verdachte activiteiten plaats dat de bron of bronnen van PFAS niet eenvoudig zijn aan te wijzen. Door stapsgewijs stroomopwaarts in het rioolsysteem te monsteren en deze bevindingen te combineren met gebiedskennis over de activiteiten en bedrijven wordt het zoekgebied naar de bron stapsgewijs verkleind. 

Bemonstering van het rioolsysteem is uitdagend, zeker wanneer verder stroomopwaarts in het systeem wordt bemonsterd. De concentraties zullen fluctueren en het plaatsen van een monsterkast is niet altijd mogelijk. Toepassing van passive samplers biedt hier mogelijk een oplossing. Een andere uitdaging is de wens om ook PFAS precursors in beeld te brengen. Er bestaan echter nog geen gangbare analysemethoden voor PFAS precursors: binnen de standaardanalysepakketten worden ze slechts in beperkte mate meegenomen. Er bestaan diverse alternatieve methodes maar de ervaring hiermee is nog beperkt. Omdat de ervaringen met passive samplers voor PFAS en analysemethoden voor PFAS precursors nog beperkt zijn, zeker in het riool, wordt gestart met een gedegen vooronderzoek naar de meest geschikte bemonsterings- en analysemethode.

Doel van het onderzoek is het opsporen van de bronnen van PFAS precursors in het influent van rwzi Lelystad en daarmee de hoge metingen uit eerder onderzoek te verklaren. De te ontwikkelen aanpak vormt daarbij een blauwdruk (proof-of-principle) voor een methode waarmee locatiegericht aangrijpingspunten voor emissiereductie van PFAS-precursors kunnen worden vastgesteld. Om die reden vormt een goed onderbouwde strategie voor de bemonsteringwijze, analysemethode en keuze van strategische meetpunten in het rioolstelsel onderdeel van het onderzoek.

 Nevendoelen van het onderzoek zijn om:

• Meer inzicht te krijgen in de aard, omvang en bronnen van PFAS-precursors.
• Inzicht te krijgen in de toepassingsmogelijkheden van passive samplers voor PFAS en PFAS precursors.
• Inzicht te krijgen in de (on)mogelijkheden en voor- en nadelen van verschillende analytische (screenings)methoden voor het meten van PFAS (i.e. doelstofanalyse, AOF/EOF-analyse, TOP-analyse, brede screening op PFAS en PFAS-calux analyses).
• Inzicht te krijgen in de typen PFAS-precursors die gebruikt worden in specifieke industriële branches.

Het project wordt uitgevoerd in opdracht van STOWA (penvoerder), het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Waterschap Zuiderzeeland en Gemeente Lelystad.